دیسک چیست؟
درون ستون فقرات 24 عدد مهره قراردارد دربین این مهره ها یک بافت از جنس غضروفی و ژلاتینی به نام دیسک وجود دارد که در زمان حرکت مهره ها و فشار برروی ستون فقرات گردن و یا کمر این بافت غضروفی نقش بالشتک های بادی را بین مهره ها ایفا میکنند تا باعث حرکت راحتتر مهره ها بشوند و فشار را نیز تحمل کند دیسک ها بسیار مستعد ساییده شدن و یا پارگی ناشی از بالار فتن سن و یا صدمات میباشند.
ساختمان دیسک از چه اجزایی تشکیل شده ؟
نوکلئوس پولئوزوس(NP): هسته دیسک که کروی شکل و از جنس پروتئین میباشد. جاذب آب است و باعث انتقال نیروها و توزیع متناسب آن بین دیسک میشود.
انولوس فیبروزوس(AF): ساختمانی بسیار محکم و در عین حال کشسان و فنر مانند دارد که دارای بافتی کلاژن مانند است.
دیسک ساختمانی بدون رگ دارد. خونرسانی دیسک بوسیله یک شبکه مویرگی نازک که در قسمت خارجی حلقه دیسک (آنولوس) نفوذ می کند انجام می شود و تغذیه دیسک از طریق انتشار مواد غذایی، اکسیژن و گلوکز از سطح به عمق انجام میپذیرد.
فقط لایه خارجی دیسک “آنولوس” بوسیله دسته ای از اعصاب حسی عصب دهی می شود و باقی مناطق دیسک عصب رسانی ندارد و بهمین دلیل تنها زمانی که دیسک پاره میشود مواد التهابی باعث تحریک قسمت خارجی دیسک که عصب دارد شده و باعث ایجاد درد در شخص میگردد.
قسمت اعظم از حجم دیسک از آب تشکیل شده این آب با پروتئین های هسته دیسک تشکیل باند می دهد.
میزان آب در طول مدت شبانه روز تغییر می یابد و با افزایش سن حجم آب داخل دیسک کاهش پیدا میکند.
فرسایش و یا دژنراسیون دیسک به چه معناست؟
دژنراسیون یا فرسایش به پیری زودرس دیسک گفته میشود.
این پدیده با کاهش حجم آب دیسک همراه بوده و تغییراتی در آنزیم‌ها و نفوذپذیری آب در دیسک ایجاد میشود.
اکثر این تغییرات در بخش نوکلئوس دیسک اتفاق میافتد ولذا انتشار مواد غذایی به مرکز دیسک دچار اختلال می شود.
هنگامی که فشار درون دیسک کاهش پیدا کند، ارتفاع دیسک کم شود و فعالیت مفید دیسک نیز دچار کاهش بشود در این زمان در حقیقت پدیده تخریب نسبت به پدیده بازسازی در دیسک بیشتر میشود.
هسته دیسک خاصیت ژلاتینی خود را از دست داده و رسوب کلسیم در دیسک ایجاد می شود و دیسک دچار تغییر شکل خواهد شد و به داخل کانال نخاعی وارد شده و باعث تنگی کانال نخاعی میگردد.
عوامل دژنراسیون و فرسایش زود هنگام دیسک متفاوت میباشد. افزایش سن، فشارها، ضربات و نیروهایی که به ستون مهره ها و دیسک ها وارد می گردد و هر پدیده‌ای که موجب اختلال در خونرسانی دیسک شود موجب پیشرفت دژنراسیون میشود از جمله چاقی، آترواسکلروز (گرفتگی شریان ها) و سیگار و… لذا با حذف این عوامل مخرب می توان از پیشرفت پدیده تخریبی دیسک ها جلوگیری نمود.
انواع بیرون زدگی دیسک
- دیسک کمر
- دیسک گردن
بیرون زدگی های دیسک کمر وگردن معمولا در کجا اتفاق می افتد؟
ستون فقرات ما از مهره‌های روی هم قرار گرفته ساخته شده‌اند. مجموع این مهره‌ها 33 عدد است که 5 دیسک در مهره‌های کمری وجود دارد.
عموما دیسک کمر بین مهره های 4 و 5 مهره کمری یا بین مهره 5 و استخوان خاجی رخ میدهد.
دیسک گردن نیز بین مهره های 5 و 6 گردن یا بین مهره های 6 و 7 گردن به وجود خواهد آمد.
تفاوت علایم دیسک کمرو گردن چیست؟
کمر: دیسک در ستون فقرات کمر، اندام تحتانی را تحت‌تأثیر قرارداده. این درد می‌تواند به پاها (ران، پایین ساق پا) انتشار یابد.
- درد کشیده‌شده به پشت و یا پا
- درد، گزگز یا بی‌حسی در پاها
- نشانه‌های فلج
- اختلال در عملکرد مثانه و مدفوع، اختلال عملکرد جنسی
- دیسک گردن در ناحیه ستون فقرات گردنی اندام فوقانی را تحت‌تأثیر قرار میدهد.
- درد کوبنده در گردن یا بازو
- درد، گزگز یا بی‌حسی در بازوها
- علائم فلج در عضلات بازو یا انگشتان
- سفت شدن عضلات در گردن، بین تیغه‌های شانه
در مورد بیرون زدگی دیسک پیشرفته، علائم فشردگی طناب نخاعی (میلوپاتی) مانند اختلالات راه‌رفتن و هماهنگی یا محدودیت در مهارت‌های حرکتی ظریف انگشتان ممکن است حتی رخ دهد.
تشخیص دیسک کمر یا گردن
انجام درمان مناسب در زمان مناسب بسیار مهم است. متخصصان باتجربه و تجهیزات پیشرفته بهترین بستر را برای این امر فراهم میکنند.
احساس داشتن درد، بی‌حسی و علائم فلج معمولاً اطلاعاتی درباره محل دقیق بیرون زدگی دیسک شما در اختیار پزشک قرار میدهد.
علائم همچنین راهنمایی در مورد میزان فشاری که پرولاپس روی اعصاب مجاور وارد میکند ارائه میدهد.
بررسی‌های بیشتر کمک میکند تا علت رابه طور دقیق مشخص بشود. روش‌های تصویربرداری مانند تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، تصویر دقیقی از موقعیت استخوان‌ها، اعصاب و دیسک‌های بین مهره ای فرد و محل دقیق بیرون زدگی دیسک نمایش میدهد.
در موارد نادر، تشخیص را می‌توان با توموگرافی کامپیوتری (CT) تکمیل کرد.
درمان دیسک کمر و گردن
متخصصان درد در مورد راههای درمان دیسک گزینه های متفاوتی دارند که با توجه به شرایط بیمار مناسبترین راه درمان را انتخاب میکنند.
درمان غیر جراحی: پزشک ممکن است در گام اول برای درمان مشکلات دیسک کمر و درد ناشی از بیرون زدگی دیسک، روش‌های درمانی غیر جراحی از جمله استراحت کوتاه مدت، استفاده از داروهای ضد التهابی برای کاهش تورم، استفاده از داروهای ضد درد برای کنترل درد، فیزیوتراپی، ورزش درمانی یا تزریق استروئید اپیدورال را تجویز کند.
درمان دارویی: داروهایی که برای کنترل درد استفاده می‌شوند، ضد درد یا همان مسکن نام دارند. بیشتردردهای موثر برروی ستون فقرات را می‌توان با استفاده از داروهای خارج از نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا استامینوفن درمان کرد. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) همان کارکرد مسکن‌ها را دارند و برای کاهش تورم و التهاباتی که در نتیجه بیرون زدگی دیسک ایجاد می‌شوند، مفید هستند.
داروهای دیگری نیز وجود دارند که خاصیت ضد التهابی داشته و برای درمان دیسک کمر و درمان کمر درد مفید هستند. داروهای کورتیکواستروئیدی که به صورت خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شوند؛ به دلیل اثرات ضدالتهابی بسیار قدرتمند خود، گاهی اوقات برای درد شدید کمر و پا تجویز می‌شوند
عمل جراحی: هدف از عمل دیسک این است که دیسک مبتلا به بیرون زدگی از فشار خارج شود و اعصاب فشرده شده به حالت عادی برگردند.
شایع ترین روش درمان دیسک کمر دیسککتومی یا دیسککتومی جزئی نامیده میشود که در آن بخشی از دیسک مبتلا به بیرون زدگی برداشته میشود. برای مشاهده واضح دیسک گاهی اوقات لازم است که بخش کوچکی از لایه استخوان پشت دیسک نیز برداشته شود. برخی از جراحان مانند دکتر افشین صمدی در مواردی از آندوسکوپ یا میکروسکوپ نیز استفاده میکنند.
