آرتروز زانو

ارتروز چیست؟

بیماری دژنراتیو و یا فرسایش در مفصل ها را ارتروز می گویند.

که به طور معمول دراثر حرکت های اضافی و نیروهای مخربی که در پی انجام فعالیت های روزانه به مفصل وارد می شود می‌تواند ایجاد گردد که به تدریج باعث از بین رفتن غضروف مفصلی در سنین میانسالی می شود این بیماری بیشتر در خانم‌ها نسبت به آقایان دیده می‌شود.

اناتومی مفصل زانو

مفصل زانو یکی از پیچیده ترین و بزرگترین مفصل های بدن است که نقش بسیار مهمی درتحمل وزن و جابجایی بدن برعهده دارد.

مفصل زانو یک مفصل سینوویال از نوع مفصل لولایی می باشد یعنی با سینوویوم یا غشاء سینوویال احاطه شده، که توسط آن روان‌سازی و تغذیه می‌گردد.

این مفصل به طور کلی امکان خم شدن (Flexion)، راست شدن (Extension)، و تا حدی چرخش داخلی و کناری را برای پا ها فراهم می‌کند.

مفصل زانو از مجموعه استخوان‌ها، غضروف‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها، بورس‌ها و مینیسک‌ها تشکیل شده است و به عضلاتی متصل است که امکان حرکت های متنوع را برای زانو فراهم می‌کند.

مفصل زانو نسبت به سایر مفاصل بیشتر دچار آسیب دیدگی می‌شود.

دانستن آناتومی زانو به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات مفیدتری داشته باشند در مورد اینکه که آرتروز و سایر آسیب های مفصلی چگونه ایجاد می‌شوند و چگونه باعث درد و ناراحتی می‌شوند، و به این ترتیب، اقدامات پیشگیرانه را با دقت بیشتری رعایت می کنند.

ارتروز مفصل زانو

زمانی که غضروف مفصلی در زانو از بین برود زانو دچار ارتروز می شود.

این از بین رفتن میتواند در خارج زانو، داخل، و یا زیر کشکک اتفاق بیفتد.

در هر ناحیه که این اتفاق برای مفصل بیفتد شخص احساس درد دارد.

شدت دردی که بیمار حس می نماید، با میزان از دست دادن غضروف زانو متناسب می باشد.

هر چقدر میزان تحلیل غضروف مفصل زانو بیشتر باشد زانو بیشتر دچار تغییر شکل می شود و این دفرمگی زانو علاوه بر درد یکی از علائم آرتروز زانو می باشد.

لذا آرتروز زانو با درد شروع می شود و می تواند منجر به تغییر شکل مفصل نیز شود.

علائم ارتروز زانو

• تورم زانو
• قرمزی پوست
• خالی کردن زانو
• درد ناگهانی در زانو
• شنیدن صدای تق تق
• خمیدگی در فرم زانو
• بی حرکتی و خشکی زانو
• پیشرفت کند درد در زانو
• احساس گرما در مفصل زانو
• بزرگی مفصل زانو که در اثر زائده های استخوانی ایجاد شده می باشد
• کاهش قابلیت حرکت زانو هنگام راه رفتن و بالا رفتن از پله ها
• درد زانو که در هنگام حرکت درد افزایش می یابد
• احساس کرختی و سفتی زانو مخصوصا در صبح

با مشاهده همچین علائمی حتما به پزشک متخصص و یا دکتر صمدی مراجعه کنید.

مراحل ارتوروز زانو

مرحله اول (مینور)

در این مرحله بیمار مبتلابه میزان اندکی ساییدگی در ناحیه مفصل زانو می باشد ولی دردی در زانو احساس نمی کند.

مرحله دوم (خفیف)

مرحله خفیف زمانی است که احتمالا فرد احساس درد و سفتی زانو دارد، اما هنوز غضروف کافی برای جلوگیری از تماس استخوان ها وجود دارد.

مرحله سوم (متوسط)

بیمار در این مرحله احساس درد بیشتری به ویژه هنگام دویدن، راه رفتن، چمباتمه زدن و خم شدن روی زانو خواهد داشت.

ممکن است پس از استراحت طولانی مدت نیز (مانند اول صبح) متوجه آن بشود.

بیمار در این مرحله درد زیادی متحمل می شود، زیرا غضروف ها از بین رفته و خار استخوانی زیادی وجود دارد.

 مرحله چهارم (شدید)

به این معنی است که غضروف تقریباً به طور کامل از بین میرود و زانوی بیمار سفت، دردناک و بی حرکت می باشد، که در این مرحله برای درمان آرتروز به روش جراحی نیاز است.

علت ارتروز زانو

همانطور که گفتیم ارتروز یعنی نازک شدن، تخریب و از بین رفتن تدریجی غضروف مفصل.

علت ایجاد ارتروز متعدد می باشند. از جمله مهمترین علل ابتلا به ارتروز موارد زیر می باشد.

• بالا رفتن سن
• ضعف عضلانی
• اضافه وزن، چاقی
• سابقه فامیلی و ژنتیکی
• تحمیل کردن وزن فراوان بر زانو
• ورزش نکردن/ سبک زندگی بی‌تحرک
• سابقه ضربه به مفصل یا شکستگی های داخل مفصلی
• انحراف محور طبیعی مفصل مثلا زانوی پرانتزی یا زانوی ضربدری

از بین عوامل نام برده شده در بالا شایعترین علت افزایش سن است.

از سن ۴۰ سالگی به بعد به تدریج روند پیرشدن سلولهای غضروفی آغاز می شود و طی سالیان بعد با از بین رفتن این سلولها ضخامت لایه غضروف مفصلی کم می شود و به تدریج درد اشکار می شود.

در نهایت لایه غضروفی به طور کامل از بین رفته و استخوان زیر آن مشخص می‌شود و با حرکت مفصل استخوان روی استخوان سائیده می‌شود و درد شدید و دائمی می شود، از بین رفتن غضروف مفصلی در ابتدا در منطقه ای محدود ایجاد می شود و کم کم وسیع تر می شود.

درمان ارتروز زانو

ارتروز زانو درمان قطعی ندارد اما با روش هایی که در ادامه گفته می شود می توان علائم و درد آن را کنترل کرد.

دارو درمانی و غضروف سازها

دارو های زیادی برای ارتروز زانو وجود درد که پزشک شما با توجه به شرایط شما دارو و دوز ان ها را مشخص می کند.

• داروی مسکن غیر مخدر و داروهای ضد التهاب مانند استامینوفن
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن و ناپروکسن
• کورتیکواستروئید ها (کورتیزون) ضدالتهاب بسیار قوی هستند که به صورت خوراکی و تزریق مستقیم به مفصل از آن استفاده می شود.
• داروهای تقویت مفاصل مانند گلوکز آمین و کوندراتین

داروی مسکن غیر مخدر و داروهای ضد التهاب

مسکن های غیر مخدر و داروهای ضد التهاب معمولا اولین داروهایی هستند که در مراحل اولیه درمان آرتروز زانو تجویز می شوند.

ساده ترین نوع این مسکن ها (که بدون نسخه نیز قابل تهیه است) استامینوفن است.

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی

نوع دیگری از داروهایی که در تسکین درد آرتریت زانو موثر هستند، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی هستند.

نمونه های رایج این داروها که به نام NSAID شناخته می شوند، ایبوپروفن و ناپروکسن هستند.

کورتیکواستروئید‌ها (کورتیزون)

این داروها مواد ضدالتهابی بسیار قوی هستند که هم به صورت خوراکی و هم از طریق تزریق مستقیم به مفصل قابل استفاده هستند.

تزریق کورتیزون به مفصل باعث تسکین قابل توجه درد و التهاب می شود.

داروهای تقویت مفاصل

داروهای تقویت کننده مفاصل مانند گلوکزامین و کندرویتین داروهایی هستند که برای رساندن مواد حیاتی که به طور طبیعی در غضروف زانو وجود دارد به بدن استفاده می شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان غیر جراحی ساییدگی زانو دارد.

هدف اصلی فیزیوتراپی آموزش دادن به بیمار در نحوه کنترل کردن علائم و بالا بردن سلامت زانو هایش می باشد.

بیمار درطی جلسات فیزیو تراپی تکنیک هایی مانند استراحت ، گرما درمانی، حرکات اصلاحی و … را یاد می گیرد.

فیزیوتراپیست به بیمار آموزش می دهد که چگونه از مفصل زانوی خود مراقبت کند، کارها و فعالیت های روزانه خود را به نحوی تغییر دهد و اصلاح کند تا فشار کمتری به زانوی خود بیاورد.

برای افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو درمان آرتروز زانو با ورزش ، تمرینات و حرکات اصلاحی مخصوص انجام می شود.

تزریق ژل به زانو

ماده ای به نام هیالورونیک اسید مایعی است که در بین مفاصل زانو می باشد و باعث  چسبندگی و غلیظ شدن مایع مفصلی و بالا رفتن خاصیت ارتجاعی و جذب فشار در مفصل می شود.

افراد مبتلا به آرتروز زانو در تولید این ماده ناتوان می شوند و غلظت این ماده در مفصل زانو کمتر از میزان عادی است که باعث می شود مایع مفصلی کمتر حالت ژله ای خود را داشته باشد و کمتر اصطحکاک مفصل را کاهش داده و ضربه و فشار وارد شده به مفصل را کنترل کند.

در تزریق ژل به زانو در طی سه هفته ، سه بار ماده ای حاوی اسید هیالورونیک به مفصل زانو تزریق می شود تا اصطحکاک و سایش مفصلی را کاهش دهد و به خاصیت جذب شوک و ضربه در مفصل زانو کمک کند.

تزریق پی آر پی

ده سی سی از خون بیمار داخل سانتریفوژ قرار می دهیم و پلاکت های خون را از قسم های دیگر خون جدا می کنیم و در شرایط استریل به منطقه مورد نظر تزریق می کنیم.

نتایج حاصل شده از این روش بسیار موثر هستند.

زانو بند طبی مخصوص

برای کاهش بار وارد شده به زانو، زانو بند های مخصوصی وجود دارند که برای افراد مبتلا به ساییدگی مفصل زانو طراحی شده اند.

یک طرف از غضروف زانو معمولا در ارتروز زانو بیشتر تحلیل می رود و فرسایش می یابد که باعث می شود زاویه ی بین استخوان ران و ساق پا غیر طبیعی شود و این دو استخوان در یک سمت بیشتر ساییده می شوند.

زانو بند مخصوص از طریق تغییر زاویه بین استخوان ساق و ران پا ، فشار وارد شده به مفصل زانو را کاهش می دهد و باعث کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو می شود.

کفش و کفی طبی و وسایل کمکی

استفاده از کفی های طبی مخصوص که ضربه وارده به پا را جذب می کند یکی از راه های درمان آرتروز زانو است که می تواند تاثیر زیادی در کاهش فشار وارده به مفصل زانو داشته باشد.

هنگامی که آرتریت زانو بسیار پیشرفته باشد، ممکن است به بیمار توصیه شود از عصا یا واکر برای کاهش درد و فشار شدید روی زانو استفاده کند.

در موارد آرتریت خفیف، پد مخصوص پاشنه برای بیمار تجویز می شود.

این کفی ها و پدهای مخصوص پاشنه با تغییر زاویه پا روی زمین، زاویه بین استخوان ران و ساق پا را نیز اصلاح می کنند و در واقع مانند زانوبندهای مخصوص فشار وارده به زانو را کاهش می دهند.

عمل جراحی

اگر هیچ کدام از روش های غیر جراحی موثر نبودند و نتیجه دلخواه را ندادند، انجام جراحی زانو به بیمار توسط پزشک متخصص تجویز می شود.

بیمارانیکه تخریب کامل غضروف مفصلی دارند و یا انحرافزانو به صورت پرانتزی و یا ضربدری شدید پیدا می کنند جراحی تنها راه درمان خواهد بود.

جراحی با متدهای مختلف انجام می شود گاهی مفصل سالم است و فقط انحراف در زاویه مفصل دیده می شود که نوع جراحی این مشکل اصلاح انحراف زانو خواهد بود ولی در موارد تخریب غضروف مفصلی جراحی تعویض مفصل توصیه می شود

انواع روش های جراحی

• اصلاح انحراف زانوی پرانتزی یا ضربدری
• آرتروسکوپی
• استئوتومی
• تعویض مفصل یا ارتروپلاستی

جراحی آرتروسکوپی

در آرتروسکوپی زانو، جراح ارتوپد شکاف کوچکی روی مفصل زانو ایجاد می‌کند و از طریق این شکاف، لوله آرتروسکوپ در ناحیه دردناک قرار می‌گیرد.

در این صورت می تواند داخل مفصل زانو را به طور کامل ببیند و از این طریق می تواند محل دقیق جراحی را مشخص کرده و سپس زانو را عمل کند.

این روش جراحی یک روش کم تهاجمی برای تشخیص و درمان آرتروز زانو است که اغلب به صورت سرپایی انجام می شود.

جراحی آرتروسکوپی روش زمانی استفاده می شود که بیمار درد شدید و مداومی را در مفصل زانو خود احساس کند و این درد در برابر درمان های غیر جراحی مقاوم باشد.

اگر خارهای استخوانی در مفصل زانو به دلیل آسیب شدید به غضروف ایجاد شود یا قسمت هایی از غضروف در داخل مایع مفصل باقی بماند، اغلب از جراحی آرتروسکوپی استفاده می شود.

جراحی استئوتومی

در جراحی استئوتومی یا جراحی ساق بند، قسمتی از استخوان زانو توسط دستگاه مخصوص بریده می شود.

این جراحی اغلب زمانی استفاده می شود که وزن بدن با خم کردن زانو به طور نابرابر روی سطح مفصل زانو توزیع شود.

جراح با استفاده از این روش تغییراتی را در استخوان درشت نی زانو ایجاد می کند و مفصل را حرکت داده و محور مکانیکی را از غضروف آسیب دیده خارج می کند، در این حالت تعادل در سطح مفصل توزیع می شود و در نهایت قسمت بریده شده از مفصل استخوان با صفحه و صفحه به یکدیگر ثابت می شوند.

جراحی تعویض مفصل زانو

آخرین گزینه درمانی برای آرتریت زانو، جراحی تعویض مفصل است.

این روش که به آرتروپلاستی نیز معروف است، یکی از تهاجمی ترین روش های درمان آرتروز زانو است که درد زانو را تا حد زیادی کاهش می دهد و عملکرد غضروف آسیب دیده مفصل زانو را بازیابی می کند.

این روش ریسک بالایی دارد و به همین دلیل اغلب در مواقعی که زانو آنقدر درد می کند که بیمار نمی تواند مفصل را حرکت دهد و در انجام فعالیت های روزانه خود دچار مشکل می شود از آن استفاده می شود.

در مواقعی که آرتروز باعث تغییر شکل پاها مانند روی هم زدن یا براکت شدن پاها شود و هیچ یک از روش های جراحی و غیرجراحی در درمان آرتروز زانو موثر نباشد، جراحی تعویض مفصل زانو انجام می شود.

درمان‌های خانگی آرتروز زانو

در واقع، اکثر درمان‌های خانگی برای آرتروز زانو، آن را برای همیشه درمان نمی‌کنند و تنها می‌توانند در کنار سایر روش‌های درمانی این بیماری برای کاهش درد یا درمان مؤثرتر آن استفاده شوند.

آب‌ درمانی

آب بدن افراد را مقاوم می کند و می تواند در درمان آرتروز زانو موثر باشد.

ورزش هایی مانند شنا علاوه بر کاهش وزن افراد، فشار وارده به مفاصل را نیز کاهش می دهند و به همین دلیل به مرور زمان آرتروز زانو را درمان می کنند.

در واقع آب درمانی می تواند در کاهش چربی بدن، بهبود حرکت و هماهنگی بدن، بهبود خلق و خو و کیفیت زندگی و کاهش موقت درد آرتروز زانو موثر باشد.

در این صورت افراد مبتلا به آرتروز زانو می توانند آب درمانی را سه بار در هفته و به مدت 60 دقیقه انجام دهند تا درد مداوم خود را تسکین دهند.

کاهش وزن

وزن بدن روی پاها قرار می گیرد و در این حالت فشار زیاد ناشی از وزن افراد روی مفاصل باعث از بین رفتن بافت غضروفی می شود و در این حالت آرتروز زانو نیز تشدید می شود. به همین دلیل کاهش وزن می تواند در درمان این بیماری بسیار موثر باشد.

گرم و سرد کردن زانو

گرما گردش خون را افزایش می دهد، مفاصل سفت و درد عضلات را تسکین می دهد.

از طرفی سرما رگ های خونی را منقبض می کند، گردش خون را کند می کند و درد و تورم را کاهش می دهد.

افرادی که از آرتروز زانو رنج می برند می توانند از روش گرمایش و خنک کننده زانو برای کاهش درد ناشی از این بیماری استفاده کنند.

برای برخی افراد این روش ها باعث آسیب پوستی می شود که در این صورت فرد نباید از این روش استفاده کند.

برای گرم کردن زانو می توانید دوش آب گرم بگیرید یا از حوله یا کیسه آب گرم روی نقاط درد و زانوهای خود استفاده کنید.

برای خنک کردن زانو، می‌توانید یک کیسه یخ را در یک پارچه تمیز بپیچید و آن را روی ناحیه دردناک قرار دهید یا مفصل آسیب دیده را در آب یخ فرو کنید.

ماساژ درمانی

ماساژ باعث کاهش تولید هورمون استرس کورتیزول و انتقال دهنده عصبی می شود و در این صورت درد ناشی از آرتروز زانو نیز کاهش می یابد.

علاوه بر این، ماساژ باعث افزایش سطح سروتونین می شود که باعث بهبود خلق و خو و اعصاب می شود.

در این صورت می توان گفت که ماساژ منظم عضلات و مفاصل زانو می تواند به تسکین درد ناشی از آرتروز کمک کند.