آناتومی لگن

لگن انسان موجب حرکت و فعالیت انسان می‌شود و اندام های حیاتی موجود در بدن انسان را در خود جا داده است.

قسمت فوقانی و تنه لگن از حفره لگن، کف لگن و پرینه که در زیر کف لگن قرار دارد، تشکیل می شود.

اسکلت لگن توسط استخوان خاجی، دنبالچه، استخوان پیشانی در ناحیه پشت و یک جفت استخوان لگن در سمت چپ و راست تشکیل شده است.

دو استخوان لگن، ستون فقرات را به اندام تحتانی متصل می کند.

آنها از پشت به ساکروم و از جلو به یکدیگر متصل می شوند و مفاصل ران با دو استخوان ران به هم متصل می شوند.

به شکاف محصور شده توسط لگن استخوانی، حفره لگنی می گویند.

بخشی از بدن زیر شکم است و عمدتاً از اندام تناسلی و راست روده تشکیل شده است.

از این رو خیلی خوب است که با آناتومی لگن آشنا شده و ساختار و عملکرد قسمت های مختلف آن را بدانید، پس با ما همراه باشید.

عملکرد لگن چیست؟

لگن برای حمایت کردن از اندام های داخلی بدن ایجاد شده و به عنوان حفاظی جهت نگهداری کردن مثانه، اندام های تناسلی و رکتوم عمل می کند و امکان حرکت پا را از طریق مفصل ها فراهم می کند.

لگن موجب تحمل کردن وزن بدن انسان و پشتیبانی کردن از آن شده و موجب ایستادن، نشستن، راه رفتن و دویدن فرد می‌شود.

آناتومی لگن

به طور کلی کمربند لگن شامل موارد زیر است:

استخوان ها

• استخوان های هیپ که شامل ایلئوم، ایسکیوم و پوبیس است‌.
• استخوان ساکروم
• استخوان کوکسیکس

مفصل ها

لگن انسان از 3 مفصل تشکیل شده است:

رباط ها و سوراخ لگن

رباط ها موجب تثبیت مفاصل لگن شده و آنها را حمایت می کند و سوراخ های لگن موجب عبور عصب ها، عضله ها و عروق خونی و غدد لنفاوی شده است.

حفره لگنی

به فضای درون کمربند لگن گفته می‌شود که موجب عبور کردن ساختار های موجود در دستگاه گوارش شده و دستگاه های ادراری و تناسلی و عضلات و عروق و عصب ها را در خود جای داده است.

فضای لگنی

در افراد مونث شامل بن بست رکتویوترین که به فضای بسته بین رکتوم و رحم می گویند و بن بست وزیکویوترین که به فضای بسته بین مثانه و رحم می گویند.

• در افراد مذکر بن بست رکتووزیکال یعنی‌ فضای بسته بین مثانه و رکتوم را شامل می‌شود.
• در افراد مذکر و مونث شامل حفره پاررکتال‌، حفره ایسکیورکتال و فضای رتروپوبیک رتزیوس است‌.

کانال زایمان

• اشکال لگنی که شامل ژنیکوئید، آنتروپوئید، آندروید و پلاتیل‌ پلوئید است.
• نواحی لگنی که شامل ورودی لگن، حفره لگن و خروجی لگن است.
• صفحات لگنی که شامل صفحه ورود لگن، صفحات دارای بیشترین و کمترین بعد لگن و صفحه خروجی آناتومیک است.
• ساختار های بافت نرم که شامل بخش داخلی چون قسمت تحتانی لگن، واژن، دهانه رحم، رحم و ولوا‌ و بخش خارجی چون کف لگن است‌.

کف لگن

فیبروماسکولار اندام های لگن را در خود جای داده است و حفره لگن بخش فوقانی از قسمت پرینه به سمت پایین را جدا نموده است.

• لایه های کف لگن شامل دیافراگم لگن، لایه سطحی پرینه و دیافراگم ادراری-تناسلی است.
• ناحیه پرینه که در پایین تر از کف لگن قرار گرفته و شامل مثلث ادراری-تناسلی، مثلث مقعدی و پرینه است.
• عروق و عصب ها و لنفاتیک ها که شامل شریان های منشا گرفته از ایلیاک داخلی، ورید های هم مسیر با شریان ها، عصب هایی که از عصب اتونوم و پودندال است و عروق لنفاتیک‌ که در طول سای‌ عروق ایلیاک قرار گرفته است می باشد.
• ناحیه گلوئتال که در برگیرنده گروهی از عضلات باسن است و شامل عضلات گلوئتال سطحی و عضلات گلوئتال عمقی است.
• جنین شناسی که در آن لگن از هفته چهارم جنین شروع به رشد می کند.

تفاوت آناتومی لگن مردان و زنان

لگن زنان و مردان از نظر اندازه، شکل و برخی از ساختارها با هم تفاوت دارند:

اندازه

به دلیل بارداری و زایمان که فضای بشتری برای جنین و رحم نیاز می باشد، لگن زنان از مردان بزرگتر می باشد.

شکل

لگن زنان به شکل قلب و لگن مردان به شکل بیضی می باشد.

زاویه استخوان خاصره

زاویه استخوان خاصره در مردان کوچکتر از زنان می باشد.

این امر به عرض بیشتر لگن در زنان کمک می‌ کند.

مجرای ادرار

مجرای ادرار در زنان کوتاه‌تر از مردان است.

این امر زنان را بیشتر در معرض عفونت‌های ادراری قرار می‌دهد.

عضلات کف لگن

عضلات کف لگن در زنان قوی‌تر از مردان می باشد.

استخوان‌های لگن زنان از استخوان‌های لگن مردان قوی‌تر است.

هورمون ها نقش مهمی در رشد و شکل گیری آناتومی لگن انسان دارند.

هورمون های زنانه مانند استروژن به بزرگ شدن و گشاد شدن لگن کمک می کند.

تفاوت در آناتومی لگن مردانه و زنانه به دلیل تفاوت های جنسیتی است. این تفاوت ها نقش مهمی در سلامت و عملکرد زن و مرد دارد.

استخوان بندی لگن چگونه است؟

استخوان بندی لگن تشکیل شده از ۴ استخوان است:

دو استخوان ایلیوم‌ که در جلو و دو طرف لگن قرار گرفته است، استخوان خاجی که در پشت لگن واقع شده و دنبالچه که در انتهای ستون فقرات قرار گرفته و استخوان خیلی کوچکی است.

رباط ها و تاندون ها موجب اتصال استخوان های لگن به همدیگر شده است.

مفصلی گوی مانند را ایجاد می کنند که امکان حرکت ران به جهت های مختلف را فراهم می کند.

هر استخوان لگن تشکیل شده از سه استخوان بهم پیوسته به نام ایلیوم، ایسکیوم و پوبیس است‌.

لگن زنان به جهت وجود کانال زایمان بزرگتر از مردان است و عرض آن بیشتر است.

کمربند لگنی موجب می گردد که وزن بدن فرد از اسکلت محوری به قسمت اندام های تحتانی بدن منتقل شود و اتصالاتی را با ماهیچه ها و لیگامان ها داشته باشد.

حفره موجود در لگن در واقع فضای داخل کمربند لگنی که همان استخوان لگن است، می باشد و ارگان های شکمی و لگنی را در بر می گیرد.

مفصل های تشکیل دهنده لگن انسان

لگن انسان تشکیل شده از سه مفصل زیر است:

مفصل ران که با نام مفصل گوی و کاسه نیز معروف است و یکی از مفصل های بزرگ در بدن است.

این مفصل موجب اتصال یافتن استخوان ران به لگن شده حرکت در جهت های مختلف را فراهم می کند.

مفصل خاجی-ایلیاک که موجب اتصال استخوان خاجی به ایلیوم شده و ثبات لازمه را به لگن می دهد.

در انتقال یافتن وزن بدن از قسمت ستون فقرات انسان به پا ها، بسیار کمک کننده است.

مفصل سمفیز پوبیس‌ که موجب اتصال دو استخوان جلوی لگن به هم شده و ثبات لازمه را به لگن می دهد.

در زمان زایمان فرد برای منبسط شدن لگن بسیار کمک کننده است‌.

رباط های لگن انسان

به نوار های ضخیمی که به صورت بافت همبند بوده و موجب اتصال استخوان های لگن می‌شود، رباط لگن می گویند.

موجب تثبیت شدن لگن و حفاظت از اندام های داخلی می شود. رباط های لگن عبارتند از:

رباط ساکرواسپینوس که موجب اتصال استخوان های خارجی به استخوان ایسکیوم شده و تثبیت لگن و همچنین پیشگیری از چرخش زیاد لگن را فراهم می کند.

رباط ساکروایلیاک که موجب اتصال استخوان خاجی به استخوان ایلیوم می‌شود و تثبیت لگن و انتقال وزن از قسمت ستون فقرات به پاها را فراهم می کند.

رباط پوبیک که موجب اتصال استخوان پوبیس به همدیگر شده و تثبیت لگن و پیشگیری از جداسازی استخوان های پوبیس را فراهم می کند.

رباط ایلیوفمورال که موجب اتصال استخوان سر ران به حفره لگن شده و تثبیت شدن مفصل ران و پیشگیری از در رفتن ران را فراهم می کند.

برای ثابت ماندن و عملکرد درست لگن رباط ها دارای اهمیت بوده و با وارد شدن آسیب به آنها باعث ایجاد درد و مشکل در راه رفتن فرد می‌شود.

عضلات لگن

به عضلاتی که احاطه کننده لگن و اندام های تحتانی است، عضلات لگن گروهی می گویند که حرکت پا ها را فراهم می کنند.

از طریق این عضلات می توان موجب خم و صاف شدن پا ها و چرخش آنها شده و تثبیت لگن را ایجاد کرد و همچنین موجب حفظ شدن اندام های داخلی در محل خود شد.

عضلات لگن شامل موارد زیر است:

ایلیوپسواس که در بخش قدامی لگن واقع شده و موجب خم شدن و چرخش لگن می‌شود.

گلوتئوس ماکسیموس که در قسمت خلفی لگن واقع شده و موجب صاف شدن و چرخش ران شده و در ربودن ران کمک کننده است.

همسترینگ که در پشت ران قرار دارد و به خم شدن زانو ها و همچنین چرخش داخلی در ران ها کمک می کند.

عضله چهار سر ران که در جلوی ران واقع شده است و موجب خم شدن لگن فرد و همچنین صاف شدن زانو در وی می گردد.

عضلات فلکسور یا خم کننده

چهار عضله وجود دارد که عبارتند از: عضله iliopsoas، ماهیچه Sartreus، عضله راست ران و عضله تانسور فاسیا لاتا.

عضله Iliopsoas از اتصال ماهیچه های ایلیاکوس و پسواس ماژور تشکیل شده است.

عضله پسواس ماژور از تنه مهره های T12-L5 و دیسک بین آنها شروع شده و به سمت پایین می رود.

عضله ایلیاکوس از حفره ایلیاک شروع می شود. حفره ایلیاک در واقع سطح داخلی استخوان ایلیم است.

دو عضله پسوا و ایلیاکوس در هنگام فرود به هم متصل می شوند و یکی می شوند و تاندون آنها به تروکانتر کوچک در پایین متصل می شود.

عضله ایلیوپسواس یک فلکسور خارجی و چرخاننده ران است.

عضله سارتوریوس از ستون فقرات ایلیاک فوقانی قدامی (ASIS) منشا می گیرد و به سطح داخلی فوقانی ترین قسمت درشت نی در ساق پا متصل می شود.

عضله راست ران از رباط متقاطع قدامی تحتانی و لبه فوقانی استابولوم منشأ می گیرد و به توبروزیته درشت نی در پایین، یعنی برآمدگی فوقانی در جلوی استخوان درشت نی در ساق پا متصل می شود.

این عضله از روی دو مفصل عبور می کند. ران را خم می کند یا خم می کند و زانو را باز یا باز می کند.

عضله تانسور فاشیا لاتا از بالای لبه جلویی بال ایلیوم شروع می شود.

در پایین به نوار بافتی به نام مجرای ایلیوتیبیال تبدیل می شود و به بالای تیبیای زانو متصل می شود. این عضله ران را می رباید و خم می کند و آن را به داخل می چرخاند.

عضلات اددکتور

ادکتورها که در داخل ران واقع شده و موجب ربودن ران می‌ شوند.

عضله ادکتور لونگوس از بالای استخوان شرمگاهی شروع می شود و در پایین به لامینا آسپرا می چسبد.

لینا آسپرا یک برآمدگی استخوانی بلند است که در سطح پشتی استخوان ران قرار دارد و عضلات زیادی به آن متصل هستند.

عضله Adductor brevis از بالای استخوان شرمگاهی در ناحیه لگن شروع شده و به خط پکتینال و قسمت بالایی Lina Aspera در پایین متصل می شود.

عضله ادکتور مگنوس از استخوان شرمگاهی و ایسکیوم در بالا شروع می شود و در پایین به لامنا آسپرا و فیبرهای عضلانی همسترینگ متصل می شود.

عضله پکتینئوس از خط پکتینال پوبیس در بالا شروع می شود و در پایین به خط پکتینال استخوان ران متصل می شود.

عضله gracilis از استخوان شرمگاهی در بالا شروع می شود و به سطح داخلی بالایی استخوان درشت نی در پایین متصل می شود.

عضلات ابدکتور

ابداکتورها که در بخش خارجی ران واقع شده و موجب ربودن ران می‌شوند.

عضله گلوتئوس مدیوس از بالای سطح خارجی استخوان ایلیم شروع می شود و در پایین به تروکانتر بزرگتر متصل می شود.

عضله گلوتئوس مینیموس از سطح خارجی استخوان ایلیم در بالا شروع شده و به قسمت جلویی تروکانتر بزرگتر در پایین متصل می شود.

عضله پیریفورمیس از جلوی استخوان خاجی شروع شده و در انتها به بالای تروکانتر بزرگتر متصل می شود.

حرکت کردن و عملکرد بدن تحت تاثیر عضلات بدن است و با تقویت کردن آنها می توان موجب تناسب اندام و حفظ سلامتی آنها شد.

عضلات اکستانسور

عضلات اکستانسور چهارتا می باشند که شامل عضله گلوتئوس ماگزیموس و دوسر ران و سمی ممبرانوس و سمی تندینوس می باشد.

عضله گلوتئوس ماگزیموس در بالا از سطح پشتی استخوان ساکروم (خاجی) و کوکسیکس (دنبالچه) و استخوان ایلیوم شروع می شود و در پایین به توبروزیته گلوتئال اتصال پیدا می کند.

عضله دوسر رانی همانطوری که از نامش پیدا است دو سر دارد، سر بلند و سر کوتاه.

سر بلند این عضله از توبروزیته ایسکیال در پایین ترین قسمت لگن و سر کوتاه آن از لینا آسپرا شروع می شود و در پایین هم عضله به سر استخوان فیبولا یا نازک نی چسبیده می شود.

عضله سمی ممبرانوس در بالا از توبروزیته ایسکیال شروع می شود و در پایین به سطح داخلی بالاترین قسمت استخوان تیبیا در ساق اتصال پیدا می کند.

عضله سمی تندینوس در بالا از توبروزیته ایسکیال شروع می شود و در پایین هم به در پایین به سطح داخلی بالاترین قسمت استخوان تیبیا در ساق متصل می شود.

عضلات چرخاننده خارجی

عضلات چرخاننده خارجی 6 عضله زیر را در بر می گیرد.

عضله ابتوراتور داخلی از سطح داخلی ممبران ابتوراتور در داخل لگن شروع می شود و به لبه داخلی تروکانتر بزرگ اتصال پیدا می کند.

عضله ابتوراتور خارجی شبیه ابتوراتور داخلی و در کنار آن است.

عضله ژملوس فوقانی از لبه خارج ایسکیال اسپاین لگن شروع می شود و در سطح داخلی تروکانتر بزرگ استخوان ران به اتمام می رسد.

عضله ژملوس تحتانی از توبروزیته ایسکیال لگن شروع شده و در سطح مدیال تروکانتر بزرگ تمام می شود.

عضله کوادراتوس فموریس یا مربعی رانی در بالا از توبروزیته ایسکیال شروع می شود و در انتها به خط اینترتروکانتریک ران که در بین تروکانترهای بزرگ و کوتاه است خاتمه پیدا می کند.

آناتومی عصب‌ های لگن

رشته های عصبی در ستون فقرات و مهره های کمری و قسمت خاجی از میان مهره ها خارج شده و به یکدیگر می پیوندند.

از اتصال این رشته های عصبی یک شبکه عصبی بسیار مهم پدید می آید.

مهمترین آنها اعصاب سیاتیک، عصب فمورال و عصب انسدادی هستند.

عصب سیاتیک یک عصب مهم و ضخیم است که از اتصال چندین رشته عصبی به وجود می آید و وارد قسمت تحتانی بدن می شود.

در واقع عصب فمورال از جلوی ران عبور می کند و به فعالیت و حرکات ناحیه ران مربوط می شود.

عصب مسدود کننده نیز وارد ران شده و از کشاله ران عبور می کند.

آناتومی بورس های لگن

بورس کیسه های بافتی ظریفی هستند که حاوی مایع چسبناکی هستند که در اطراف مفاصل و بین استخوان ها و سایر بافت ها قرار می گیرند تا حرکت آنها را با هم تسهیل کند.

آنها بین استخوان و تاندون قرار می گیرند تا تاندون به راحتی و با حداقل اصطکاک در کنار استخوان حرکت کند.

چندین بورس مهم در ناحیه لگن وجود دارد که عبارتند از:

بورس ایلیوپسواس یا ایلیوپکتینئال Iliopsoas (or Iliopectineal)

بزرگترین بورس بدن می باشد و در مجاور خار خاصره قدامی تحتانی و بین لبه قدامی استخوان لگن و تاندون عضله ایلیوپسواس قرار می گیرد.

در نزدیکی کپسول مفصل ران می باشد و در 15 درصد از افراد محتویات آن با کپسول مفصلی ارتباط دارد.

بورس تروکانتریک Trochanteric

این بورس بین برجستگی تروکانتر بزرگ و عضله گلوتئوس ماگزیموس قرار گرفته است.

در زیر محل اتصال تاندون عضلات گلوتئوس مدیوس و گلوتئوس مینیموس هم دو بورس کوچک وجود دارد.

بورس پیریفورمیس Piriformis

در زیر تاندون پیریفورمیس و در محل اتصال این تاندون به تروکانتر بزرگ قرار دارد.

بورس گلوتئوفمورال Gluteofemoral

در زیر تاندون گلوتئوس ماگزیموس و در محل اتصال این تاندون به زیر تروکانتر بزرگ قرار دارد.

بورس ایسکیوگلوتئال Ischiogluteal

بین عضله گلوتئوس ماگزیموس و توبروزیته ایسکیوم قرار گرفته است.

در هنگام نشستن بر روی زمین یا صندلی این بورس دقیقا در زیر استخوان های لگن قرار گرفته می شود.

آناتومی عروق خونی لگن

تمام استخوان ها و مفاصل و سایر بافت های لگن از سلول های زنده ای تشکیل شده اند که برای زنده ماندن نیاز به تغذیه دارند.

این تغذیه از طریق رگ های خونی انجام می شود.

شریان آئورت به دو شریان ایلیاک در بالای لگن تقسیم می شود. هر شریان ایلیاک به دو شریان ایلیاک داخلی و خارجی تقسیم می شود.

شریان ایلیاک خارجی در مسیر پایین به شریان فمورال یا فمورال تبدیل می شود.

خون بافت های مفصل ران عمدتا از شریان های فمورال سیرکومفلکس که شاخه ای از شریان فمورال عمیق هستند تامین می شود.

بیشتر خونی که به سر استخوان ران می رود از طریق شاخه داخلی یا داخلی شریان سیرکومفلکس است.

آسیب به این شریان می تواند باعث سیاه شدن سر استخوان ران شود.

حفظ سلامت لگن

برای محافظت کردن از لگن خود و سالم نگه داشتن آن باید از لحاظ جسمی سالم بوده و با ورزش و تغذیه مناسب، بدن خود را در ایده آل ترین حالت ممکن نگه دارید.

از جمله نکته های مهمی که موجب سلامت لگن می‌شود می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• داشتن ورزش منظم و انجام دادن تمرین های ورزشی که موجب تقویت شدن عضلات لگن شده و سلامت آن را به همراه دارد.
• داشتن وزنی مناسب و نداشتن اضافه وزن موجب می‌شود که به لگن فشار زیادی وارد نشده و به آن آسیبی وارد نگردد.
• قرار گرفتن بدن در وضعیتی صحیح چون درست نشستن، خوابیدن و راه رفتن از وارد آوردن فشار به لگن جلوگیری می کند‌.

بیماری‌ های لگن انسان

بیماری‌های متعددی می‌توانند لگن انسان را تحت تاثیر قرار دهند. برخی از شایع‌ترین بیماری‌ها عبارتند از:

آرتروز

آرتروز یک بیماری دژنراتیو می باشد که می‌تواند مفاصل لگن را تحت تاثیر قرار دهد.

آرتروز می‌تواند باعث درد، سفتی و محدودیت حرکتی شود.

بورسیت

بورسیت التهاب بورس است، کیسه ای پر از مایع که به کاهش اصطکاک بین استخوان ها و تاندون ها کمک می کند.

بورسیت تروکانتریک، همچنین به عنوان بورسیت هیپ شناخته می شود، می تواند باعث درد در قسمت بیرونی مفصل ران شود.

درد سیاتیک

درد سیاتیک از کمر به پایین پاها شروع می شود.

معمولا این درد به دلیل فشردع شدن عصب می باشد که از کمر تا پاها امتداد پیدا می کند.

درد سیاتیک می تواند ناشی از آرتروز، دیسک فتق یا تنگی کانال نخاعی باشد.

شکستگی لگن

شکستگی لگن به شکستگی در یکی از استخوان های لگن گفته می شود.

این می تواند در اثر سقوط، تصادف رانندگی یا آسیب های دیگر ایجاد شود.

شکستگی لگن می تواند باعث درد شدید و ناتوانی در راه رفتن شود.

دکتر افشین صمدی خدمات تخصصی درمان شکستگی لگن را به شما عزیزان ارائه می دهد.

عفونت لگن

عفونت لگن می تواند ناشی از باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها باشد. می تواند باعث درد، تب و لرز و سایر علائم شود.

سرطان لگن

سرطان لگن می تواند در هر کدام از عضو های لگن مانند رحم، تخمدان ها، پروستات یا روده بزرگ ایجاد شود.

علائم سرطان لگن می تواند شامل درد، خونریزی غیرطبیعی و تغییرات در عادات روده یا مثانه باشد.

درمان بیماری‌ های لگنی

ابتلا به هر بیماری لگنی می تواند مشکلات زیادی را برای فرد مبتلا ایجاد کند.

با توجه به اینکه برخی از بیماری های مربوط به آناتومی لگن در ابتدا هیچ علامتی ندارند، مراجعه سریع به پزشک و یافتن علت آن بسیار مهم است.

بیماری در روند درمان بیمار و کمک کننده است و فرد تحت درمان می تواند پس از طی مراحل درمان به زندگی عادی خود بازگردد.

با توجه به مشکل بیمار، مشکلات لگن با روش های جراحی و غیر جراحی مانند ورزش، مصرف دارو و … قابل درمان است.

چه زمانی برای درد لگن باید به پزشک مراجعه کنیم؟

درد لگن یک مشکل رایج است که می تواند دلایل مختلفی داشته باشد.

در برخی موارد، درد استخوان لگن و باسن خود به خود و بدون نیاز به درمان برطرف می شود.

در برخی موارد دیگر، درد لگن می تواند نشان دهنده یک مشکل جدی باشد که نیاز به درمان پزشکی دارد.

اگر هر یک از علائم و نشانه های زیر را دارید، باید به پزشک لگن مراجعه کنید:

• درد شدید یا مداوم لگن
• درد لگن که با فعالیت بدتر می شود
• درد لگن همراه با تب، لرز یا خونریزی
• درد لگن که دفع ادرار یا مدفوع را دشوار می کند
• درد لگن که راه رفتن یا انجام فعالیت های روزانه را دشوار می کند
• بی حسی یا ضعف در پاها
• تغییرات در عملکرد روده یا مثانه