پا درد چیست؟
پا (منظور از مچ پا تا انگشتان است) از استخوانها، ماهیچهها، رباطها و تاندونها تشکیل شدهاست. این بخش از اندام همه وزن بدن را در تمام روز تحمل میکند؛ بنابراین قابل پیشبینی است که پا درد نسبتا شایع باشد. گاهی درد در قسمت رویی پاهایتان احساس میشود و در ایستادن و راه رفتن مشکل ایجاد میکند. پا درد ممکن است با توجه به علت و گستره آسیبی که وارد شدهاست، خفیف یا شدید باشد.
پا درد یکی از مشکلاتی است که بسیاری از ما در طول زندگی به آن دچار شدهایم. عوامل زیادی باعث ایجاد درد در پاها میشود. اکثرا این درد نشانهی مشکل خاصی نیست و احتمالا در اثر استفادهی زیاد از پاها در فعالیتهایی مانند دویدن و غیره ایجاد شدهاست. در این حالت درد شما با استراحت با درمانهای خانگی مانند کمپرس یخ از بین میرود.
هرچند همیشه دلیل دردپا یک موضوع ساده مثل فعالیت زیاد یا ضربه نیست. اگر درد شما ادامه داشت و با درمانهای خانگی از بین نرفت یا اینکه اگر درد شدیدی دارید و این درد با علائم دیگری هم همراه است، ممکن است نشاندهندهی مشکلی جدی باشد که در این صورت حتما باید به متخصص ارتوپد مراجعه کنید. در این مطلب سعی میکنیم در مورد علل مختلف پادرد و عوامل خطر ایجاد این مشکل صحبت کنیم. پادرد ممکن است عوارضی را در پی داشته باشد یا زنگ خطر یک بیماری مهم محسوب شود، به همین دلیل نباید از این موضوع بهراحتی گذشت.
پا درد با چه علائمی همراه می شود؟
علل بسیاری میتوانند باعث ایجاد پا درد شوند؛ بنابراین علائم متعددی هم میتوانند همراه با آن دیده شود. درد میتواند محدود به ناحیه پا باشد یا به سمت بالا کشیده شود. همچنین ممکن است همراه با آن تغییرات ظاهری در پا به وجود آمده باشد، ممکن است تورم یا قرمزی در مفاصل وجود داشته باشد. گاهی ممکن است در کنار درد، سوزش یا بیحسی یا ضعف در پاها وجود داشته باشد. گاهی درد مفاصل بعد از یک دوره عفونت یا همزمان با آن دیده میشود و همچنین ممکن است درد مفاصل با ضایعات پوستی همراه باشد و البته ممکن است پادرد تنها علامت موجود باشد.
معمولترین نشانه درد ساق پا، امتداد یافتن درد در ناحیه درشت نی و تورم در این ناحیه است.
- درد خفیف و کند یا شدید و خنجری در ماهیچههای ساق پا
- درد در ناحیه داخلی و خارجی ساق پا
- با لمس کردن قسمتی از ساق درد تشدید میشود.
- ورم خفیف در اطراف ساق پا
- بیحسی، کرخت شدن و ضعف در ساق پا
ممکن است درد در حین انجام تمرینات ورزشی یا بعد از انجام تمرینات باشد.
علل پا درد چیست؟
درد قسمت رویی پا میتواند به علل مختلفی ایجاد شده باشد؛ رایجترین دلیل آن، استفاده بیش از اندازه از پاها در فعالیتهایی نظیر دویدن، پریدن یا ضربهزدن با پاها است.مشکلاتی که با استفاده بیشازحد از پاها ایجاد میشوند شامل موارد زیر هستند:
- تندینیت عضلات اکستانسور (التهاب تاندون عضلات باز کننده پا): این مشکل با استفاده بیش از اندازه از کفشهای تنگ ایجاد میشود. تاندونهایی که در طول قسمت رویی پا قرار گرفتهاند و پا را به سمت بالا میکشند تحت فشار قرار میگیرند و همین امر موجب میشود تاندونها ملتهب و دردناک شوند.
- سندروم سینوس تارسی: این سندرم نادر است و با التهاب سینوس تارسی، کانالی که بین پاشنه و استخوان قوزک پا قرار دارد، مشخص میشود. این مشکل باعث درد در قسمت رویی پا و بخش خارجی مچ میشود.
- شکستگیهای فشاری استخوانهای پاها: درد میتواند ناشی از شکستگیهای استخوان های متاتارسال، استخوانهایی که در قسمت رویی پا قرار دارند، باشد. این آسیب میتواند علامتی مانند تورم هم داشته باشد.
ضعف و درد پا و نوروپاتی محیطی (پا درد عصبی)
نوروپاتی محیطی میتواند باعث درد، سوزش، یا بیحسی میشود که از پا به سمت بالا در اندام تحتانی گسترش پیدا کند. همچنین اختلال عصبی یا اختلال عملکرد در عصب پرونئال مشترک، که اختلال عملکرد در شاخهای از عصب سیاتیک است، میتواند باعث درد و سوزش در قسمت رویی پا، همراه با ضعف پا یا اندام تحتانی شود.
علت درد ران و ساق پا (روماتیسم و دردهای اتوایمیون)
انواع بیماریهای خودایمنی مفصلی که به آنها بیماری آرتروز گفته میشود، میتوانند باعث ایجاد پادرد شوند. در ادامه به برخی از آنها اشاره کردهایم:
آرتریت سوریاتیک: نوعی درگیری مفصل که در بیماران مبتلا به بیماری پوستی سوریازیس (پسوریازیس) دیده میشود.
- روماتوئید آرتریت: روماتوئید آرتریت یا روماتیسم که بیماری التهابی مفاصل است.
- استئوآرتریت: بیماری که باعث تخریب مفصل میشود.
- نقرس: نقرس میتواند باعث درد شدید ناگهانی در مفصل ریشهای انگشت بزرگ پا شود.
علت درد ساق پا هنگام خواب چیست؟
شاید تجربه کرده باشید که درد ساق پا شما را از خواب بیدار کند و درد اینقدر شدید باشد که نتوانید پای خود را حرکت دهید یا روی پا بایستید. این نوع از درد یک علت واحد ندارد و بهعلت کمبود آب در بدن، بیماری پارکینسون، دردهای عصبی، فشار بیش از حد به ماهیچههای ساق پا ایجاد میشود.
بیماری بورسیت یا التهاب مفاصل و بیماری های ارتوپدی
بسیاری از بیماریهای ارتوپدی میتوانند باعث بروز درد پا شوند. برخی از این بیماریهای ارتوپدی را در ادامه آوردهایم، یکی از آنها بورسیت است:
- بیماری بورسیت رتروکالکانئال: التهاب ساختارهای موجود در پشت استخوان قوزک پا
- زوائد استخوانی: زوائد رشد یافته دردناکی هستند که در کنار مفاصل، در مفاصل پا در کنار انگشتان، تشکیل میشوند.
- التهاب یا پارگی تاندون آشیل
- شکستگی پا یا انگشتان
- بونیونها: بونیونها که برآمدگیهای استخوانی هستند که در ریشه انگشت بزرگ پا تشکیل میشوند.
- بیماری بورسیت: التهاب در مفاصل
- استئومیلیت: عفونت استخوانها
- آرتروز عفونی: نوعی آرتروز که باعث ایجاد عفونتی میشود که مفاصل را درگیر میکند.
- آرتریت واکنشی: درگیری مفصلی ناشی از واکنش بدن به بیماری عفونی در جای دیگری از بدن
- فاسئیت پلنتار: التهاب غشاء کف پا
سایر دلایل پا درد در زنان و مردان
سایر علل درد قسمت رویی پاها این موارد را شامل میشود:
- پینه: پینههای پوستی که لایه های ضخیم و مستحکم پوست هستند و هنگامی که پوست بخواهد در مقابل ساییدگی از خود محافظت کند ایجاد میشوند.
- صاف بودن کف پا
- نواقص ساختاری در پا
- کفش بد: کفشهای پاشنه بلند یا کفشهایی که بهخوبی اندازه نیستند.
- درد ناخن: ناخنهایی که به درون بافت انگشت رشد کنند.
- زگیل کف پا
- بیماری پاژه استخوان: اختلالی است که در فرایند بازیافت مواد بافت استخوانی در بدن ایجاد میشود.
- بیماری رینود: اختلالی که در آن انگشتان به هنگام قرار گرفتن در سرما و یا استرس بیحس و سرد میشوند.
- مورتون نوروما: حالت دردناکی است که در اثر ضخیمشدن بافت اطراف یکی از اعصابی که به انگشتان میرود ایجاد میشود و فرد ممکن است سنگریزه زیر پا احساس کند.
- اختلال ساختاری انگشتان پا: مانند حالتی که انگشت حالت خمشده در بند نزدیک به ناخن (Mallet Toe) یا بند بعدی (Hammer Toe) دارد.
علت درد پا در قسمت های مختلف پا چیست؟
نمیتوان یک علت مشخص را برای درد پا عنوان کرد. درد در هر قسمتی از پا نشاندهندهی مشکلات مختلفی است. در ادامه علت ایجاد درد در قسمتهای مختلف پا را بررسی میکنیم.
- علت درد استخوان پا (علت درد پای راست از لگن)
درد استخوان پا میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. علت شایع درد استخوان ضربه و شکستگی آن است. ممکن است در اثر افتادن یا تصادف استخوان آسیب ببیند. در خانمهای باردار درد استخوان لگن کاملا طبیعی است. معمولا تا زمان زایمان این درد ادامه دارد. اما میتوان با تمرینات و فیزیوتراپی تا حدودی این مشکل را برطرف کرد.
کمبود برخی از مواد معدنی هم باعث درد استخوان پا میشود. افرادی کمبود کلسیم و ویتامین D دارند، دچار پوکیاستخوان هستند و در مراحل شدید آن قرار دارند، درد استخوان را تجربه میکنند. این نوع درد میتواند علاوه بر پاها در نقاط دیگر بدن هم احساس شود.
- علت درد در ماهیچه ران پا
یکی از علل شایع درد ماهیچه پا کشیدگی عضلات است. زمانی که فیبرهای عضله بیش از حد کشیده یا پاره شوند، درد در این ناحیه حس میشود. افرادی که قبل از ورزش یا هر فعالیتی بهخوبی گرم نمیکنند یا بیشازحد از ماهیچههای خود کار میکشند، دچار این مشکل میشوند.
دلیل دیگر این مشکل انقباض عضلات است. معمولا کمآبی بدن، خستگی عضلات و سطح پایین مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، سدیم و منیزیم باعث انقباض غیرارادی عضلات میشوند.
- علت درد کف پا
یکی از مشکلاتی که باعث درد کف پا میشود، پیادهروی یا ایستادن بیشازحد است. در این شرایط کف پا دچار التهاب میشود و استخوانها، رباطها یا تاندونهای پا ملتهب میشوند. از علل شایع پادرد میتوان به آرتریت اشاره کرد. زمانی که به اعصاب پا آسیب میرسد، در کف پا حسی مانند سوزش شدید، بیحسی یا گزگز ایجاد میشود.
- علت درد پاشنه پا
التهاب کف پا باعث ایجاد درد در پاشنه میشود. یک نوار سخت استخوان پاشنه را به انگشتان پا وصل میکند که ممکن است تحریک یا ملتهب شود. این عارضه معمولا در صبح پس از بیدارشدن، شدیدتر خود را نشان میدهد.
- علت پا درد شدید (علت درد پا از زانو به پایین)
بسیاری از علل پادرد که به آنها اشاره شد، میتوانند در درازمدت و در صورت عدم درمان درد شدید ایجاد کنند. اما یکی از مواردی که درد بسیار شدید ایجاد میکند، شکستگی است. اگر در اثر تصادف یا سقوط درد شدید احساس کردید و کبودی شدید و تورم را مشاهده میکنید، احتمالا علت آن شکستگی است.
گاهی ضربه حاد باعث رگبهرگ شدن و کشیدگی میشود. در این شرایط به ماهیچهها و تاندون فشار وارد شده و منجر به درد حاد در عضله ران میشود.
درمان پا درد چیست؟
معمولا آسیبهای جزئی نیازی به درمان نداشته و با درمانهای ساده خانگی مشکل برطرف میشود. اما اگر درد پا شدید باشد یا تورم و علائم عفونت را روی پا مشاهده کنید، باید به پزشک متخصص ارتوپد یا متخصص طب ورزشی مراجعه کنید. درمان به علت ایجاد درد بستگی دارد و میتواند موارد زیر را دربرگیرد:
فیزیوتراپی: اگر درد ناشی از آسیب به عضلات یا ضعف در ماهیچهها باشد، این روش درمان مناسب است. فیزیوتراپی میتواند به درمان مشکلاتی از جمله نوروپاتی محیطی، التهاب تاندون عضلات اکستانسور و آسیب عصب پرونئال کمک کند. فیزیوتراپیست حرکات کششی و تمرینات ورزشی را به شما آموزش میدهد تا هر روز آنها را تکرار کنید. همچنین در مورد استفاده از وسایل کمکی مانند عصا یا ویلچر، فیزیوتراپیست تصمیم میگیرد.
گچ مخصوص: گچ یا بوتهای مخصوص راه رفتن، برای آسیبهایی نظیر شکستگی در استخوانها.
دارو: داروهای NSAID (داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی) یا سایر داروهای ضدالتهاب که میتواند به کاهش التهاب کمک کند. معمولا از استامینوفن، ایبوپروفن یا آسپرین برای کنترل درد استفاده میشود. ممکن است باتوجهبه منبع درد پزشک از داروهای دیگری هم استفاده کند.
عمل جراحی: برخی از مشکلات مانند شکستگی استخوان، تاندونیت آشیل، نوروپاتی ناشی از فشار فیزیکی و آرتروز زانو در شرایط حاد نیاز به جراحی دارند.
تشخیص علت درد ساق پا
در مواردی که درد ساق پا با استراحت کردن و درمانهای مراقبتی و یا مسکن التیام نیابد تشخیص علت درد ساق پا باید توسط پزشک متخصص ارتوپد انجام میشود. در این موارد پزشک ابتدا وضعیت بالینی بیمار را بررسی میکند و سپس ممکن است برای بررسی میزان مواد معدنی درخواست آزمایش کند. همچنین برای مطمئن شدن از نبود شکستگی روی استخوان میتوان درخواست عکس رادیولوژی نمود. سیتی اسکن و MRI هم سایر روشهای تشخیصی مطابق نظر پزشک است.
آیا درد ساق پا و سرطان ارتباطی باهم دارند؟
تغییر در سلولهای استخوان میتواند باعث بروز سرطان شود. در مواردی هم ممکن است سرطان در نواحی دیگر مثل کبد، کلیه و یا روده باشد و به استخوان متاستاز دهد. درد و التهاب اولین علامتی است که در صورت ابتلا به سرطان استخوان بروز میکند البته درد در اوایل بیماری فقط شبانه است اما بعد از مدتی ساعات درگیری با درد بیشتر میشود. درصورتی که استخوان درشتنی یعنی استخوان مابین مچ و زانو درگیر سرطان شود درد آن در ساق پا و مچ احساس میشود.
درمان درد ماهیچه پا
یکی از درمانهای خانگی برای رفع درد ماهیچه و عضلات، حمام آب گرم است. حمام آب گرم به آرامشدن عضلات کمک میکند. همچنین با تکرار حرکات کششی میتوان درد را بهمرور از بین برد. اگر درد مربوط به قسمت ساق پا است، میتوانید پاهای خود را بکشید، طوری که انگشتان شما کاملا کشیده شود. اگر در قسمت ران دچار درد ماهیچه هستید، خم شوید و انگشتان پا را لمس کنید. ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید.
درمان درد پاشنه پا
درد در قسمت پاشنه معمولا با استراحت برطرف میشود. اگر درد شدید است، روزی دو بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه یخ را روی پاشنه قرار دهید. سعی کنید کفش مناسبی انتخاب کنید که به پاشنه فشار وارد نشود. داروهای ضددرد هم در تسکین درد مؤثر هستند. درصورتیکه راهکارهای خانگی جواب نداد، باید به پزشک ارتوپد مراجعه کنید. پزشک با انجام آزمایشهای مختلف مانند تصویربرداری اشعه ایکس مشکل را شناسایی میکند.
درمان خانگی پا درد
درمانهای خانگی میتوانند برای پادرد در بسیاری از موارد کمککننده باشند. بیمار باید استراحت کند و تا حد ممکن به پای درگیر استراحت دهد. همچنین میتواند به مدت بیست دقیقه و نه بیشتر، یخ روی محل قرار دهد. اگر بیمار مجبور است راه برود، کفشهایی که بهخوبی اندازهاند و پا را محافظت می کنند و تنگ نیستند، بپوشد.
در بسیاری از مواقع دردپا موضوع جدی نیست و با چندین روش درمان خانگی میتوان آن را برطرف کرد. در ادامه تعدادی از راههای درمان این عارضه معرفی شدهاست. اگر با وجود انجام این روشها هنوز درد داشتید، حتما باید به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
- حمام گرم: یکی از بهترین روشها است و میتوان با اضافهکردن نمک به آب و قراردادن پا در آن عضلات را تسکین داد.
- حرکات کششی: برخی از تمرینات کششی درد ماهیچهها را بهبود میبخشند. با کشیدن انگشتان میتوانید در تمام قسمتهای پا کشش را احساس کنید.
- تمرینات تقویتی: برای جلوگیری از درد باید عضلات قوی شوند. یکی از بهترین راهها برای تقویت عضلات پیادهروی منظم است. همچنین تمرینات قدرتی مانند استفاده از وزنه هم توصیه میشود.
- ماساژ پا: ماساژ باعث بهبود گردش خون میشود. لوسیون و روغن به روانشدن پوست کمک کرده و ماساژ را راحتتر میکنند.
- تعویض کفشها: برخی از کفشها غیراستاندارد هستند یا سایز مناسبی ندارند و باعث ایجاد درد میشوند.
- کمپرس یخ: این روش التهاب را کاهش میدهد. به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه یخ را روی قسمت دردناک قرار دهید تا به کاهش التهاب کمک کنید.
- داروهای مسکن موضعی: برخی محصولات بدون نسخه وجود دارند که با احساس خنکی و تسکین درد به شما کمک میکنند.
حرکات اصلاحی برای درمان پا درد
برخی از حرکات باعث تقویت عضلات پا میشوند و به بهبود وضعیت آنها کمک میکنند. بهعنوانمثال هر روز چند بار پاها و انگشتان خود را بالا برده و کشش ایجاد کنید. حرکت دیگری که به شما کمک میکند، حرکت دوچرخه است. روی زمین دراز کشیده و به آرامی با پاها حرکت دوچرخه را انجام دهید تا گردش خون در پاها بیشتر شود. اگر برای درمان نیاز به حرکات اصلاحی داشته باشید پزشک شما را به فیزیوتراپیست ارجاع میدهد. فیزیوتراپیست حرکات اصلاحی مفید را به شما آموزش خواهد داد.
درمان درد ساق پا با طب سنتی
درمان درد ساق پا در طب سنتی شامل روشهایی است که فرد بدون نیاز به مصرف دارو با تغییر سبک زندگی و تغذیهای میتواند درد را تسکین دهد. راهکارهای طب سنتی را در دو گروه بیان میکنیم.
گروه اول: دلیلی که متخصصان طبسنتی برای درد ساق پای شبانه مطرح میکنند سوءهاضمه است. مطابق توصیه آنها برای رفع این درد باید:
غذا خوب جویده شود.
همراه با غذا آب، نوشابه، دوغ ننوشید.
بین زمان خواب و شام حداقل سه ساعت باید فاصله باشد.
همچنین ساق پا در معرض سرما قرار نگیرد و با ساقبند گرم نگه داشته شود.
گروه دوم: در طب سنتی به گنجاندن برخی مواد غذایی در رژیم غذایی و یا استفاده از مواد طبیعی به صورت ضماد روی محل درد بسیار توصیه میشود. در ادامه چند نمونه از این موارد را نام میبریم.
آب آلبالو:
آلبالو خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی دارد و نوشیدن آن درد ساق پا را تا حد زیادی کاهش میدهد.
لیمو:
لیمو به تنظیم سطح PH بدن کمک میکند و خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و از این طریق میتواند درد را تسکین دهد. لیمو را هم میتوانید به صورت خوراکی و هم به صورت موضعی مصرف کنید. مصرف روزانه دو مرتبه آبلیمو و عسل درد را کاهش میدهد. همچین ماساژ شبانه محل درد با لیمو و روغن کرچک یا روغن زیتون نیز تا حد زیادی تاثیر گذار است.
زردجوبه:
این ماده خاصیت ضد التهابی دارد و حاوی کورکومین است. برای استفاده باید دو قاشق غذاخوری از آن را با یک روغن کنجد یا روغن زیتون ترکیب کنید و خمیر حاصل را روی محل درد بگذارید.
روغن خردل
یکی از روشهای درمان استفاده از روغنهای موضعی برای ماساژدادن محل درد است. روغن خردل خاصیت التیامدهندگی درد دارد. برای استفاده از آن چند قطره روغن خردل را روزی دو مرتبه روی محل درد ماساژدهید.
درد پاشنه پا و کمبود ویتامین
کمبود ویتامین و انواع مواد معدنی میتواند باعث ایجاد درد در هر ناحیه بدن بهخصوص پاها شوند. بهعنوانمثال کمبود کلسیم و ویتامین D باعث پوکیاستخوان میشود. درصورتیکه پتاسیم در بدن کاهش پیدا کند، اعصاب و عضلات بهدرستی کار نمیکنند و پاها دچار ضعف میشوند.
از دیگر ویتامینهای ضروری بدن میتوان به ویتامین B۱۲ اشاره کرد. کمبود ویتامین B۱۲ هم باعث بیحسی و خستگی میشود. افرادی که رژیمهای بسیار سخت میگیرند یا گیاهخواری را انتخاب کردهاند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
عفونت رحم و درد پا
عفونت رحم باعث آلودگی محیط اطراف رحم میشود. زنان بهخصوص پس از زایمان دچار این مشکل میشوند. در این شرایط معمولا قسمت تحتانی شکم درد گرفته و این درد به لگن هم منتقل میشود. اگر همراه با درد لگن و شکم، دچار رنگپریدگی، لرز و سردرد هستید، احتمال دارد مبتلا به عفونت رحم باشید.
پا درد در بارداری
یکی از عوارض بارداری درد در ناحیه پا است که ممکن است برخی خانمها را اذیت کند. تغییرات هورمونی و افزایش وزن از دلایل اصلی پادرد در بارداری هستند. میتوان با انجام برخی ورزشهای مناسب بارداری و حمام آب گرم تا حدودی این عارضه را از بین برد.
چگونه از بروز درد ساق پا پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از درد ساق پا میتوان عواملی را که سبب ایجاد آن میشود را با رعایت موارد زیر کنترل کرد.
- پوشیدن کفش مناسب: کفشی که سایز پای شما باشد و پا را اذیت نکند در دوران بارداری و موقع ورزش کردن بسیار مهم است.
- استفاده از محافظ قوسپا یا کفی کفش مناسب بهخصوص در افرادی که کف پای صاف دارند.
- مدت زمان ورزشهایی را که موجب درد ساق پا میشود بهتدریج افزایش دهید مثل دوچرخه سواری و وزنهبرداری. حتی میتوانید ورزشهایی مثل شنا و پیادهروی که سبک هستند را جایگزین آن کنید.
- قبل از ورزش کردن حتماُ بدن خود را گرم کنید.
زمان مراجعه به پزشک
در موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید.
- اگر ساق پا بهدلیل سانحه آسیب دیده است.
- اگر کف پای شما صاف است.
- اگر شدت درد طی یک دورهی زمانی بیشتر شده است.
- و در نهایت اگر با استراحت کردن و درمانهای خانگی درد تسکین نیافت حتما برای پیدا کردن علت آن با دکتر ارتوپد مچ دست و پا مشورت کنید.